GAZİANTEP ADININ KÖKENİ

Gaziantep, sahip olduğu tarihî ve kültürel derinlik açısından bölgenin en köklü yerleşim yerlerinden biri konumundadır. Bu derinlik sebebiyle sahip olduğu “Gaziantep” ismi de bu bölgede yaşayan birçok kültüre bağlanmaya çalışılmaktadır. “Gaziantep” adı ile ilgili birçok tarihî evreye ait anlatılarla karşılaşmak mümkündür. İlk olarak Gaziantep’in kuzeyinde bulunan Doliche (Dülük) kenti Ayıntab adından önce bu bölge için kullanılmaktaydı. Ayıntab ilk defa Urfalı Mateous MÖ 952-1136 ve Grigor’un 1136-1162 yıllarına ilişkin vakayiname ve zeylinde geçer. Farklı zamanlarda Gaziantep için Latinler “Hamtaph”, Ermeniler “Anthaph”, Araplar “Aynütâb”, Türkler ise Ayntab/Ayıntâb, Antep ve nihayet Gaziantep ismini vermişlerdir.
Son zamanlarda yapılan araştırmalarda “Theba” şeklinde bir sözcük ön plana çıkmaktadır. Bu görüşe göre; “Tbeha” isminin zamanla bir ön ek alarak “ In Theba” veya “An Theba” şeklinden “Antep” şeklini aldığı öne sürülmektedir. Ayıntab adı ile ilgili farklı görüşler bulunmaktadır. Bir görüş Aynî adında bir kadıdan Ayintab adını aldığını söylerken bir diğer anlatı ise şehrin beyaz taşlara sahip yapıları sebebiyle “güneş ışığını yansıtan, parlak, beyaz” anlamında “Ayıntab” denildiğini ifade eder. Bu söylentileri bir kenara bırakıp Gaziantepli tarihçi Bedreddin Aynî’ye bakarsak o da Gaziantep’in eski adının Kala-i Füsûs yani “yüzük kalesi” olduğunu söyler.
Şehrin kuruluş aşaması göz önüne alınarak şehrin adı etimolojik açıdan incelendiğinde, Arapça “ayn” ve Farsça “tâb” sözcüklerinin birleşmesinden ortaya çıktığı görüşü ağırlık kazanır. Böylece adının “parıltı kaynağı, ışık kaynağı, suyu güzel ve bol olan kaynak” gibi anlamlara geldiğini söylemek doğru olur. Şehrin her yerinde su kaynakları ve kastel denilen yer altı sulama sistemlerinin bulunması; Suburcu, Kahvelipınar, Başpınar gibi yer adları bu görüşü doğrulamaktadır.
XX. yy’ın başlarında Kurtuluş Savaşı esnasında göstermiş olduğu yararlılıklardan dolayı 6 Şubat 1921 tarihinde Antep şehrine T.B.M.M. tarafından “Gazi” unvanı verilerek ismi nihayetinde Gaziantep’e dönüştürülmüştür.

KAYNAKÇA
Çınar, Hüseyin, “Ayntab’dan Gaziantep’e İdari, Sosyal ve Ekonomik Hayata Genel Bir Bakış”, Belgelerle Gaziantep, Kalkınma Bakanlığı Yay., İstanbul 2012, s. 131-153.
Ergeç, Rifat, “Gaziantep Kalesi”, Cumhuriyetin 75. Yılına Armağanı Gaziantep, Gaziantep 1999, s.295.
Köroğlu, Selahattin, “Tarih Öncesi Devirler”, Şehr-i Ayıntâb-ı Cihan Gaziantep, Gaziantep Valiliği Yay., Gaziantep 2016, s.110-131.