GAZİANTEP’TE SPOR VE KÂMİL OCAK

1921 yılında harpten enkaz halinde çıkan Gaziantep, Cumhuriyet’in kurulmasını müteakip Anka kuşu misali kendi küllerinden yeniden doğarken; sosyal, kültürel, ekonomik hayatta hızlı bir gelişmeye sahne olmuştur. Futbol, voleybol, atıcılık, güreş, okçuluk, binicilik, atletizm başta olmak üzere pek çok spor dalında da spor ve gençlik kulüpleri kurulmuş, spor tesislerinin de inşasına başlanmıştır.

Cumhuriyetten önce, 1910’lu yıllarda Osmanlı Dönemi’nde Anadolu’nun çeşitli illerinde azınlıkların spor kulüplerinin kurulduklarını biliyoruz. Bunlardan biri de “Ayntap Hamazasp” futbol takımıdır. Bu takım 1915 yılından sonra Halep’e taşınmıştır. Türkiye Cumhuriyeti devletinin kuruluşundan hemen sonra ise Gaziantep’te ilk spor teşkilatı 1923 yılında Amerikan Kolejinde teşekkül etmiş, bunu müteakip “Antep Ticaret İdadisi” mektebinde de spor faaliyeti başlatılarak bir futbol şubesi açılmıştır. Bu tarihlerden birkaç yıl sonra Gaziantep dışında tahsil gören bir gurup genç, Gaziantep’e döndüklerinde bir araya gelerek Altın Işık Spor Kulübü’nü kurar. Bu kulübü kuranlar Ali Budak, Ali Kemal Ocak, Ahmet Barlas, Beşir Akınal ve Taha olur. Bilahare Altın Işık Spor Kulübü’nden ayrılan bir gurup genç, Türk Ocağı içinde bir spor kulübü teşekkül ederler. Bu gurubun başına da Ali Kemal Ocak getirilir. Bir yıl sonra Altın Işık kapatılır, yerine Sanatkârlar Spor Kulübü kurulur. İlerleyen yıllarda Türk Ocaklarının lağvı nedeniyle Türk Ocağı Spor Kulübü, Sanatkârlar Spor Kulübü’yle birleşerek “Gaziantep İdman Yurdu” adını alır. Gaziantep İdman Yurdu birkaç yıl bu şekilde faaliyetlerini sürdürürken Halkevlerinin açılmasını müteakip “Gaziantep İdman Yurdu” üyeleri Halkevi Spor Kulübü’ne geçer, Gaziantep İdman Yurdu’nu lağvederler.

1938 senesine kadar Gaziantep’te spor faaliyeti yalnızca Halkevi Spor Şubesi çatısı altında yapılır. Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı “Türk Grubu” namını aldıktan sonra, 27 Kânunusani (Ocak) 1938 tarihinde “Çınarlı Spor Kulübü” futbol, atletizm, binicilik, güreş olmak üzere dört şube üzerine inşa edilir ve faaliyetlerine başlar. Futbol şubesi kaptanlığına Kâmil Ocak, atletizme Mehmet Demiray, güreşe Kemal Erilkun, biniciliğe Abdülkadir Yetkin seçilirler. Cumhuriyet Dönemi’nde Gaziantep’te kurulan ilk spor kulübü Çınarlı olur. Daha sonraki yıllarda Şahreküstü (1939), Kale (1940), Akyol (1940), Tabakhane (1940) spor kulüpleri kurulur. O yıllarda bu kulüplerde Ali Kemal Ocak, Ali Budak, Kâmil Ocak, Fuat Ural, M. Sait, Mitat Enç, Domuz Ali öne çıkan isimler olurlar.

1940 yılına gelindiğinde şehirde futbolcu sayısı 150’ye ulaşır. Futbol maçlarına olan ilginin de artması üzerine futbol ajanı Safi Erserim’in başkanlığında toplanan lig heyeti, birincilik müsabakalarının hazırlanacak bir lig fikstürü ile yapılmasını kararlaştırır. Gaziantep’te ilk lig fikstürlü futbol müsabakaları 1.12.1940 tarihinde yapılır ve maçlar bu fikstüre göre gerçekleştirilir.

O yıllar 29 Haziran 1938 tarih ve 3530 sayılı kanun gereğince “Gençler için kulüplere girmek ve boş zamanlarında beden terbiyesine devam etmek, 15 (dâhil)—20 yaşına kadar bütün vatandaşların haftada dört saat spor yapma mecburiyeti…”nin olduğu yıllardır.

1953 yılına gelindiğinde tüm imkânsızlıklara rağmen nüfus yoğunluğuna göre Gaziantep, Türkiye’de amatör sporla uğraşan lisanslı sporcu sayısı ile dikkatleri çeker. Gaziantep merkezde Çınarlı, Şahreküstü, Gaziantep Gençlik, Kale, Akyol, Gazispor, Aletikspor, Mekik Spor; Kilis’te Kilis Gençlik ve Karataş Gençlik, Nizip ilçesinde Nizip Gençlik, İslâhiye ilçesinde İslâhiye Gençlik, Fevzipaşa nahiyesinde Demirspor olmak üzere Beden Terbiyesi’ne bağlı 13 gençlik kulübüyle faaliyetlerini sürdürürler. Merkezde kapalı bir stadyum, kapalı bir jimnastik salonu, Kilis ilçesinde de açık spor alanı vardır. Spor kulüpleri; futbol, atletizm ve güreş başta olmak üzere; binicilik, yüzücülük, okçuluk, atıcılık, bisiklet, köy güreşleri de sportif faaliyetlerinin bir parçası olarak o döneme damgasını vururlar.

Geriye dönüp baktığımızda Gaziantep’te sporla alakalı pek çok isme rastlarsınız. Bu isimlerden bazıları yürüttükleri spor dalında kişilikleri, başarıları ve aldıkları ödüllerle öne çıkıp isimlerini zihinlerimize kazırlarken, bazıları da Gaziantep’te sporun sevilmesine, spor tesislerinin kazandırılmasında, sporcu yetiştiren kulüplerin kurulması ve yaşatılmasında önemli çalışmalar yaparak, adlarını spor tarihimize altın harflerle yazdırmışlardır. O kişilerden biri de Kâmil Ocak’tır.

Kâmil Ocak 1914 yılında, Gaziantep’in eski belediye başkanlarından Mevlevî Tekkesi Şeyhi Mustafa Efendi’nin oğlu olarak dünyaya gelir. İlkokulu Gaziantep’te Sarı Mektep’te okur, orta mektebe İstanbul Robert Kolejinde devam eder. 1935 yılında Robert Kolejinin Ticaret Bölümünden mezun olur. İngilizce Fransızca ve orta derecede Arapça bilen Kâmil Ocak, çok yönlü biridir. Onun sporla yakından tanışması Robert Koleji yıllarına rastlar. Robert Koleji Basketbol Takımı’nda oynar, oradan Galatasaray Lisesi Basketbol Takımı’na transfer olur. 1936 yılında Türk Millî Basketbol Takımı’nda yer alarak, Berlin Olimpiyatları’na katılır.

Kâmil Ocak daha sonraki yıllarda üç sene İstanbul Merkez Bankasında çalıştıktan ve askerlik görevini ifa ettikten sonra Gaziantep’e döner. 1940 yılında yeni kurulan Gaziantep Dokumacılar Kooperatifi Müdürlüğüne atanır, 8 yıl da bu görevde kalır.

Sosyal, kültürel ve ekonomik hayatta aktif rol alan ve kendini gösteren Kâmil Ocak, 1941 yılında siyasi hayata atılır, dört yıl Gaziantep Belediye Meclisi ve Encümen Azalığı yapar. 1946 yılında kurulan Demokrat Parti’nin Gaziantep il teşkilatı kurucularından biri iken aynı yıl yapılan genel seçimlerde Demokrat Parti’den aday olur fakat seçilemez. 1948 yılında kurulan Gaziantep Fıstık Tarım Satış Kooperatifleri Birliği Genel Müdürlüğüne atanır, 1960 yılına kadar bu görevi sürdürür. Kâmil Ocak 1950-60 yılları arasında farklı tarihlerde Demokrat Parti İl Başkanlığı, 1955-56 yıllarında ise Gaziantep Belediye Başkanlığı, 1957 yılında Gaziantep Ticaret Odası Meclis Başkanlığını yürütür. 1958 yılında kurulan Gaziantep Ticaret Borsasının kurucuları arasında yer alır. 1961 yılında da Gaziantep’te Adalet Partisi’nin ilk kurucusu olur ve il başkanlığını yapar. Bu arada, özel hayatında da ailesinden kalan toprakları işleyerek, çiftçiliğe devam ederken, 1963 mahalli seçimlerinde Gaziantep Belediye Meclisine seçilir, zaman zaman başkan vekilliği görevini yürütür.

1965 yılında yapılan genel seçimlerinde Gaziantep’ten 13. Dönem Adalet Partisi milletvekili olarak Meclise girer. Başbakan Süleyman Demirel kabinesinde Spordan Sorumlu Devlet Bakanı olarak; spora, Gaziantep’e ve ülkeye büyük hizmet eder.

Kâmil Ocak uzun yıllar spor camiasının içinde hem sporcu hem de spor kulüplerinde yüklendiği görevleri esnasında Türk sporunun içinde bulunduğu sorunlarını yakından gören, yaşayan, çözüm yollarını bilen biri olarak, bu alanda önemli projeler başlatmaya karar verir. Adalet Partisi’nin tek başına iktidar olmasının da avantajlarını kullanarak, hiçbir finansal sıkıntı çekmeden projelerini tek tek hayata geçirmeye başlar. Özellikle spor alt yapısının ana omurgası olan spor tesislerinin yapılmasına öncelik verir.

Yurdun dört bir köşesinde açık ve kapalı stadyumlar, yüzme havuzları, tenis kortları gibi spor tesisleri yapılmaya başlanır. Kâmil Ocak sporun artık kaba kuvvete dayanmadığını, akıl ve eğitim gerektirdiğini bildiği için Avrupa’daki spor akademilerini yerinde inceletir, 1968 yılında Anadoluhisarı Spor Akademisi’nin temellerini atar. Açılışını görmek nasip olmazsa da bu eğitim kurumu daha sonra akademik seviyede açılacak olan tüm spor kurumlarına ilham verir, öncülük eder.

Kâmil Ocak sporun eğitimli yöneticilerle yükseleceğini bildiği için antrenör yetiştirmek için antrenör kursları açtırır. Basketbola yıllarını vermesine rağmen, futbola çok derin sevgisi vardır:

“Futbolun sosyal ve kültürel yanının çok büyük olduğunu biliyordu. Futbol sayesinde, insanların, şehirlerin ve ülkelerin birbirini daha iyi tanıyacağına inanı- yordu. Futbolun bir düzen, bir sistem içinde oynanmasını, Anadolu’nun da futbol zevkini tatmasını istiyordu. O tarihe kadar profesyonel futbol sadece İstanbul, İzmir ve Ankara takımları arasında oynanmaktaydı ve Anadolu takımlarının oynadıkları futbol ise yerel seviyede kalmaktaydı. Takımlar kendi şehirleri dışına açılamamaktaydı.”

Futbolun bir sistem içinde kurallara bağlı oynanması için futbol liglerinin kurulmasını sağlarken, futbolun Anadolu’ya yayılması içinde şehir kulüplerinin kurulmasını ve liglerde yer almalarını sağladı.

“O zamana kadar futbol toprak sahalarda toz içinde oynanmaktaydı. Kâmil Ocak Avrupa’daki çim sahaları inceletti. Belediyelerden büyük arsalar kiralandı, buralarda çim yetiştirildi. Çimler blok halinde kesilerek stadyumlara taşındı ve monte edildi. Böylece Kâmil Ocak döneminde futbol çim sahalarda oynanmaya başladı. Kâmil Ocak’ın en büyük isteklerinden birisi İstanbul’a 100.000 kişilik modern bir stadyum yaptırmaktı. Bu isteğini gerçekleştiremedi.”

Kâmil Ocak, millî formayı giyerek ülkeyi yurt dışında temsil eden tek spor bakanıdır. O bir proje adamıydı. Sorunların çözümünde aktif rol almayı, çözüm ortağı olmayı severdi. O, yurt içi ve yurt dışında katıldığı tüm platformlarda, sporun ve sporcuların sorunlarının tartışılmasına ve çözümü için projelerin hazırlanmasına yardımcı oldu. Kâmil Ocak’ın doğup büyüdüğü baba ocağı Gaziantep’e ve Gazianteplilere tarif edilemez bir sevgi ve saygısı vardı. Bakanlığı döneminde Gaziantep’e kapalı ve açık stadyumun yapılmasının bizzat takipçisi oldu. Kapalı stadyumun açılışını yapabilmiş olmasına rağmen, açık stadyumun açılışını yapmak ona nasip olmadı. Evli ve dört çocuk babası olan Kâmil Ocak 21 Mayıs 1969’da, 55 yaşında, en verimli çağında hayata gözlerini yumdu.

Kâmil Ocak ülkede sporun gelişmesinde ve alt ve üst yapılarının tesisinde öncü isimlerden biri oldu. Gaziantepliler Kâmil Ocak’ı hiç unutmadı. Gaziantep stadyumuna Kâmil Ocak adının verilmesini sağladı. Ülkemizde Kâmil Ocak denince akla Gaziantep, Gaziantep’te spor denince hep Kâmil Ocak geldi.

Ruhu şad olsun.

İbrahim ALİSİNANOĞLU